Wat is er nodig om je te blijven ontwikkelen? Hoe kan de coach hierbij helpen? En wat is nou eigenlijk een lerende organisatie? In het kader van PPINK thema topic ‘Leven Lang Ontwikkelen’ schakelden we de expertise is van IJsbrand Jepma*.
[vraag 1] Wat is er nodig om je een leven lang te blijven ontwikkelen?
Volgens mij is er een goed afgestemd samenspel nodig tussen kinderopvangorganisatie (werkgever) en pedagogisch medewerker (werknemer). It takes two to tango, nietwaar? Goed werkgeverschap en bereidheid om te leren & te ontwikkelen zijn cruciale begrippen. Enerzijds wil de pedagogisch medewerker tijd, ruimte en middelen van de organisatie krijgen om duurzaam inzetbaar (fit, wendbaar en vaardig) te kunnen blijven, tot aan zijn of haar pensioen. Ook wil de pedagogisch medewerker interessante groeimogelijkheden en loopbaanperspectieven kunnen ambiëren. Meer stimulerende CAO-afspraken moeten kinderopvangorganisaties hierbij helpen, maar op dit punt is er nog een wereld te winnen. De randvoorwaarden voor levenslang leren & ontwikkelen in de kinderopvang verdienen wat mij betreft nog een flinke verbeterslag. Anderzijds wil de kinderopvangorganisatie dat een pedagogisch medewerker meer zelfregie laat zien. Pedagogisch medewerkers kunnen immers heel goed zelf (informele) netwerken, zoals onderlinge intervisiegroepen opzetten om van en mét elkaar te leren. Ook zullen ze zelf goede coachingsvragen moeten kunnen formuleren die voortkomen uit de eigen beroepspraktijk.
[vraag 2] Hoe kan een coach een professional ondersteunen bij een leven lang ontwikkelen?
Ik zie de pas aangestelde pedagogisch coach als de moderne influencer in de kinderopvang. De functie is nog volop in ontwikkeling, maar het is mijn overtuiging dat de pedagogisch coach nu al onmisbaar is door de verdere competentieontwikkeling (kennis, vaardigheden en attituden) van pedagogisch medewerkers. Het werken met jonge kinderen stelt ongewoon hoge eisen aan pedagogisch medewerkers, zeker als de kindontwikkeling niet vanzelf gaat of is verstoord door (aangeboren) beperkingen. Als je uit de schoolbanken komt, ben je ‘startbekwaam’. Vervolgens duurt het nog vele jaren voordat je ‘vakbekwaam’ en later ‘expert pedagogisch medewerker’ bent. Laat ik een voorbeeld noemen: het stellen van prikkelende vragen aan kinderen en het voeren van levendige gesprekken met kinderen is iets wat jarenlange training en inoefening behoeft. Jonge pedagogisch medewerkers hebben de neiging om zogeheten lage orde-vragen te stellen. Lage orde-vragen hebben betrekking op feiten en zijn doorgaans een vraag waarop maar één antwoord mogelijk is. Hoge orde-vragen daarentegen zetten kinderen aan tot denken. Kinderen worden in gesprekken uitgedaagd om met alternatieve oplossingen te komen, vergelijkingen te trekken, tegenvoorbeelden te noemen, et cetera. Dit kun je pas afgestudeerde pedagogisch medewerkers niet kwalijk nemen. Integendeel. Maar hier ligt wel een belangrijke coachingsopgave voor de pedagogisch coach om pedagogisch medewerkers te helpen in hun taalgebruik en vraagstelling naar kinderen. In mijn nieuwste boek (met als voorlopige werktitel Impact willen hebben op de totale ontwikkeling van kinderen) leg ik uit hoe je via theorie en praktijken van onderzoeken, ontwerpen en coachen aan een hogere educatieve kwaliteit van de kinderopvang kunt werken. Het boek is speciaal bedoeld voor pedagogisch coaches. Ik hoop dat ze hiermee voeding krijgen voor verbreding en verdieping van hun vak.
[vraag 3] Wat is een lerende organisatie?
Dé lerende organisatie bestaat in mijn ogen niet. Het is heel lastig om er een sluitende definitie van te geven. Een lerende organisatie ben je op je eigen manier. Als ik dan toch iets preciezer in mijn woorden mag zijn, dan vind ik dat je in een lerende organisatie werkt als je op weg naar huis van werk reflecteert op het eigen pedagogisch en didactisch handelen van de dag en bedenkt wat je morgen anders, beter gaat doen. En dat je weet dat er altijd een collega of leidinggevende in de buurt is die jou wil helpen in je persoonlijke ontwikkeling en groei.
In het boek Lerenderwijs. Samen werken aan de pedagogische kwaliteit in de kinderopvang (gratis download), dat ik destijds met Marije Boonstra heb geschreven in opdracht van het Bureau Kwaliteit Kinderopvang, de voorloper van het Expertisecentrum Kinderopvang, hebben we een aantal principes van de lerende kinderopvangorganisatie onderscheiden en uitgewerkt. Kort samengevat komt het erop neer dat de gehele structuur en cultuur van een kinderopvangorganisatie in dienst staat van het verbeteren van de pedagogische kwaliteit, waarbij intensief wordt samengewerkt, op alle niveaus binnen je organisatie, tussen management en werkvloer. Met maar één doel: optimaliseren van de mogelijkheden voor de brede ontwikkeling van kinderen.
*IJsbrand Jepma werkt sinds 2006 bij Sardes, een onderzoeks- en adviesbureau op het gebied van onderwijs, opvang en opvoeding. IJsbrand verbindt beleid en onderzoek aan de alledaagse uitvoeringspraktijk in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en scholen.
